Hoe begin je er aan?
Hoe begin ik aan een levensverhaal? Ik weet het niet. Ik heb nooit zoiets geschreven. En een belangrijker vraag: hoe goed kende ik mijn oma - het voorwerp van de beschrijving?
Hoe goed kende ik haar als peuter, toen ze bij de buizenstoof papjes voor me klaar maakte? (Ze deed dat heel deskundig: prakken met een vork is een wetenschap, niet zomaar wat boetseren.)
Hoe goed kende ik haar als kind, toen ze me de les spelde over het verderfelijke Rock Torhout waar schavuiten hun geld over de balk gooien. (Ik zag toen hier in de Astridlaan een motard passeren, hij werd rijkelijk voorzien van commentaar. De jongen zou er niet goed van zijn geweest...).
Hoe goed kende ik haar als puber, toen ze moeilijk uit de voeten raakte? (Ze gaf mijn opa opdrachten waar je -als jongeman op zoek naar een lief- moedeloos bij zou worden.)
Hoe goed kende ik haar als student, toen ze in het rustoord van Lichtervelde een 'rotleven' leidde zoals ze zelf zei.
Hoe goed kende ik haar, als vader met eigen kinderen, die voor het eerst zelf enkele kinderen op de wereld hielp...
Het blijft je oma, geen vroedvrouw...
En wat kan je dan over die oma schrijven? Dat ze lief was? Begrijpend? Zorgend? Zo kende ik ze niet. Of dat ze vaak klaagde? En zaagde? Zo kende ik haar, maar wie heeft daar iets aan? Laat staan dat ik er plezier zou in vinden om dat te beschrijven. De lezer begrijpe, dit is ook een stuk mijn verhaal.
Inspiratie
Het idee om een biografie van Marcella Debusschere, bekend als Marcella Bussche te schrijven ontstond bij de geboorte van ons vierde kindje en tegelijk onze eerste dochter, ons Marie. In die dagen – nu bijna vijf jaar geleden - komt een vroedvrouw, Christien Bekaert regelmatig bij ons thuis. Kraamhulp heet dat. Als ik Christien vertel dat mijn oma ook vroedvrouw was, ontstaat een geanimeerd gesprek. Bij één van haar volgende bezoeken steekt ze me het boek ‘Clara’ van Pol Van Eyck in handen. Dit levensverhaal van een zekere Clara Dresselaers (de eerste vastbenoemde en gediplomeerde vroedvrouw in de Kempen) werkte erg inspirerend om dit verhaal vorm te geven. Clara breekt werkelijk alle records: ze dient 62 jaar (ja, toen sprak men van dienen, niet werken) en ze hielp 6700 kinderen op de wereld. Ik mag het boek houden zolang ik het nodig heb.
Uiteindelijk geef ik het boek terug aan Christien bij de geboorte van onze vijfde. De zoektocht naar het verhaal van mijn grootmoeder (wij zelf zegden een langgerekt mù-mé, zoals dat alleen in West-Vlaanderen kan) heeft met andere woorden veel tijd gekost. Kinderzorgen, begrijpt u? Tot ongenoegen van de redacteur van het jaarboek van de heemkring die zat te wachten op een nieuwe verhandeling.
"Orale geschiedenis"
Maar hoe begin je nu aan een biografie? De inspiratie is er, ik beschik over een klein archiefje documenten en er zijn een handvol levende getuigen. Krijg daar maar een lijn in.
Eerst en vooral vraag ik mijn eigen moeder om alles, maar dan ook werkelijk alles op te schrijven wat ze zich herinnert. Het kleinste detail kan belangrijk zijn. Dat is haar huiswerk waar zij haar een tijdlang mee bezighoudt. Uit ervaring weet ik dat herinneringen stapsgewijs gereconstrueerd worden. Een interview over het verleden moet je dus spreiden in de tijd, dan pas werpt het vruchten af. Maar ik heb meer orale bronnen nodig dan mijn moeder alleen. Op de universiteit leerden we dat het wijs is om verschillende bronnen te gebruiken en die met elkaar te confronteren. Een kwestie van misverstanden, fouten of leugens op te sporen en uit te sluiten.
Eerder toevallig ontmoet ik tijdens mijn speurtocht twee andere plaatselijke vroedvrouwen. Bovendien zijn zij veel meer dan mijn eigen moeder, tijdgenoten van grootmoeder.
Gabriëlle Debaeke
De eerste vroedvrouw is Gabriëlle Debaeke, in de volksmond kent men haar als Gaby Baeke. Ze is wat ouder dan mijn oma, maar minstens even bekend. Ze verkocht naar eigen zeggen minder baby’s. Marcella Debusschere is voor zover ik haar mag geloven de vroedvrouw met het grootste aantal geboorten op haar actief in Lichtervelde. In het jaar 1945, op het hoogtepunt van haar carrière, verkoopt ze 62 baby’s en in 1942 neemt zij bijna veertig procent van alle Lichterveldse geboorten voor haar rekening. In de periode 1940- 1955 levert ze bijstand aan één op vier geboortes in Lichtervelde. Tijdens de oorlog is dat één op drie. De cijfers maken duidelijk dat Gaby en Marcella niet de enigen zijn die geboortebijstand verlenen. “Men liet zich ook bijstaan door minnen, ongediplomeerde bakers of een dokter” getuigt Gaby. Waren er in Lichtervelde, behalve jullie, geen gediplomeerde vroedvrouwen, vraag ik? Gaby kan er geen antwoord op geven. Google kon dat wel.
Anna Deschrijvere
Het toeval wil, als ik op Google de trefwoorden ‘Lichtervelde’ en ‘vroedvrouw’ intik, dat ik in Bissegem terecht kom. Daar woont Anna Deschrijvere, een Lichterveldse van oorsprong. En Bissegem is het thuisfront van mijn schoonfamilie. Vrijwel maandelijks gaan we er naar de schoonfamilie eten en ik vraag er naar Anna Deschrijvere. Ze is er niet onbekend. Dat hoor ik van mijn schoonmoeder. Als ik haar nu bijna vier jaar geleden (vrijdag 26 augustus 2005) opbel om haar op te zoeken, antwoordt ze dat ze liever niet op mijn vraag wil ingaan. Ze is teveel onder de indruk van het overlijden van haar echtgenoot. Maar ik heb geluk. Het telefoongesprek is geen doodlopend spoor. Haar biografie is uitgeschreven door de cel gelijke kansen van Kortrijk en laat een reconstructie van haar vroedvrouwenleven toe. Ik had met Anna Deschrijver op een fijn telefoongesprek van ongeveer een kwartier. Ze kende mijn grootmoeder (helaas) niet en verwees vrij snel naar haar biografie die ik al kende: STORMS C. Vrouwen in de Kortrijkse Gemeenteraad. Gisteren, vandaag en... morgen, Stad Kortrijk, Gelijkekansencel, Kortrijk, 2000.
---
Anna lijkt nu een doodlopend spoor. Misschien moet ik Anna straks toch nog eens opzoeken, denk ik bij mezelf. We zijn intussen vier jaar verder... Morgen vraag ik aan mijn schoonmoeder hoe het met haar gaat. Gaby Debaeke daarentegen is zonder twijfel een goudmijn aan herinneringen. Hier lees je wat ik hoorde toen ik haar bezocht. Op deze volgende blogpost...
Geen opmerkingen:
Een reactie posten