Kinderhandel deel XI. Studeren kost geld

Dit is een vervolgverhaal. Klik hier voor het eerste deel.

Waar zijn we gebleven?

Marcella, Gaby en Anna trekken naar de vroedschool. We zijn in het begin van de jaren dertig en studeren is niet evident, zeker niet voor meisjes. Die krijgen in de eerste plaats een voorbereiding op hun rol als moeder. En als ze al studeren, ligt de richting in het verlengde van die rol. Verpleegkunde, vroedkunde of sociaal werk zijn per definitie vrouwelijke beroepen.
In die tijd nemen nonnen vaak de verpleegkunde in handen. Voor sociaal werk is het in West-Vlaanderen te vroeg. De eerste sociale scholen in West-Vlaanderen dateren van na WOII.

Motivatie?

De motivatie voor de beroepskeuze varieert bij mijn vroedvrouwen.
Anna Deschrijver spreekt overtuigd van een roeping. Bij Marcella Debusschere ligt het in het verlengde haar moeders activiteiten als volksbaker. Gaby Debaeke en haar ouders vertrouwen op de aanbevelingen van pastoor Spilliaert.

De studie duurt drie jaar: een voorbereidend jaar en twee echte jaren. De toelatingsvoorwaarden uit 1924 bepalen dat de meisjes 18 jaar zijn, een getuigschrift hebben van goede zeden, fysiek geschiktheid moeten zijn en van hun lagere studies volbracht hebben.
Marcella begint haar opleiding in september 1932. Ze is welgeteld 16 jaar. Hoe rijmt dit met de bovenstaande wet, vraag ik me af?
Gaby Baeke en Anna Deschrijvere zijn achttien als ze de vroedopleiding starten. Ze weten niet wat hen te wachten staat, ze zijn niet voorgelicht, laat staan dat ze een bevalling meemaakten.
Gaby Baeke studeert in het Sint Jan in Brugge, op internaat. De zus van pastoor Spilliaert is er overste van het hospitaal. Boven de kliniek is een moederhuis.

Mutsen haken

Studeren kost geld en Marcella betaalt deels zelf haar studies. Ze haakt mutsen. Die liggen te koop in de kleerwinkel op de Lichterveldse markt In De Vier Seizoenen. 's Morgens verkoopt ze aan het kerkportaal kranten. Als dochter van een kantwerkster en een metser is Marcella zich bewust van haar sociale klasse. Ze weet dat boerendochters een voetje voor hebben bij de nonnen. Die brengen cadeau's mee bij het begin en het einde van het schooljaar. Ook Gaby Baeke besteedt elke frank zinvol om de opleiding te betalen. “Wij zijn arm en kunnen de opleiding niet betalen. Met vijf broers en twee zussen wonen we in een klein huise, naast Kletje Slunses (Vandevoorde), een oud wijveke dat met Charles Pollefeit getrouwd is en rommel verzamelt. Op aandringen van de pastoor mag ik de studie toch aanvangen” vertelt ze. “Hoe we dit betaalden, weet ik niet. Ik zie mezelf nog staan met de vuile schorten, tussen de propere Brugse dames. De welgestelde studentes dragen elke dag een ander schort. Ik doe daar langer mee. De vuile plekken neem ik er bij.”

Marcella houdt haar facturen goed bij. In de schoolrekeningen ontdek ik dat ze in Sint Anna studeert aan de Sint Annarei nr. 6 en 7.. Nu is dat de provinciale vroedvrouwenschool. De bestuurster is een zekere V. Jongbloet.

De wet voorziet dat de studentes er tijdens de week en soms in het weekend inslapen. Marcella houdt contact met het thuisfront via postkaartjes. Afhankelijk van het weer gaat zij met de trein of met de fiets naar school. Eén keertje komt haar vader ze ophalen met de moto, hoor ik zeggen.

Postkaartjes

Via postkaartjes houdt mijn oma contact met het thuisfront. De foto op het kaartje toont wat er van de studentes verwacht wordt: een ijverige en communicatieve studeerhouding en hoe een klaslokaal er idealiter uitziet: met voldoende didactisch materiaal.

In haar voorbereidende jaar koopt ze een zwarte palto als uniform en werkkledij voor 238 frank. Ze betaalt 272 frank voor vier kleedjes en 118 frank voor een zwarte wijle. Verder koopt ze vijf witte wijlen en twee bandjes voor 32 frank, drie paar kousen voor 53,25 frank, een initiale (15 frank) en vier schorten (88 frank). Haar boeken over kinderverpleging, algemene gezondheidsleer, “grootte levensverschynselen”, “begrippen van bacteriënleer en ontleedkunde” en “verrichtingsleer” en diverse cahiers kosten ongeveer 75 frank.
Het gebruik van bed, lavabo en kamer zijn kosteloos in het voorbereidende jaar.

Op de schoot

Ik schuif haar rekeninguittreksels opzij en herinner me dat ik bij oma op de schoot zit. Regelmatig vertelt ze verhalen uit haar studententijd en hoe de nonnen haar het leven zuur maken. Zo is er het verhaal van de te koude kinderbadjes. “We laten het kinderbad vollopen en met onze pols voelen we af de badwatertemperatuur geschikt is, te koud: fout, te warm: alarm. Ik vind de temperatuur geschikt, maar de non houdt zich bezig en meet de temperatuur als het bad afgekoeld is."
Met opzet? Dat wist ze niet, maar ze had wel een grondig vermoeden. "Later heb ik papflessen betaald die ik zogezegd gebroken had.”

De onderhoudskosten (wat die ook mogen zijn) belopen voor het schooljaar 1932-1933 2.750 frank, Marcella krijgt 1.000 frank tegemoetkoming van het moederhuis. Dat de studies duur zijn bewijst de aanvangswedde van een vroedvrouw in 1936. Die bedraagt 10.000 frank per jaar.

---

Zie hiervoor mijn eerste (geschiedenis)boek. WYDOOGHE B. Nieuwe tijden, nieuwe noden, nieuwe oplossingen. Een halve eeuw opleiding tot welzijnswerker aan de katholieke sociale hogeschool Ipsoc in Kortrijk, Lannoo, Tielt, 2000.